Cos’è la diagnostica prenatale?

diagnostica-prenata-mergellina

La diagnostica prenatale comprende l’insieme delle procedure volte a individuare eventuali difetti congeniti nel feto. Attualmente, si avvale di tre principali categorie di tecniche:

  • Tecniche di screening prenatale

  • Tecniche di diagnosi prenatale

  • Studio ecografico della morfologia fetale


Tecniche di screening prenatale

Le tecniche di screening prenatale comprendono:

  • Test della translucenza nucale

  • Test combinato (o bi-test)

  • Tri-test

  • Quadruplo test

  • Test integrato

  • NIPT (Non Invasive Prenatal Testing)

  • Screening delle emoglobinopatie

Test della translucenza nucale

Viene eseguito tramite un’ecografia tra l’11a e la 13a settimana, misurando lo spessore della translucenza nucale del feto. Valori superiori a 2.7-2.8 mm possono indicare il sospetto di anomalie cromosomiche o altre condizioni patologiche. L’affidabilità del test è del 75-80% con una percentuale di falsi positivi del 5-8%.

Test combinato (bi-test)

Combina il test della translucenza nucale con il dosaggio ematico della PAPP-A e della free beta-hCG, integrando i dati con fattori materni. La sensibilità è dell’85-95% con una bassa percentuale di falsi positivi (<3%). È offerto gratuitamente dal SSN.

Tri-test

Si esegue tra la 15a e la 18a settimana, misurando AFP, estriolo libero e gonadotropina corionica totale. Ha una sensibilità del 70-80% per la sindrome di Down e può identificare difetti del tubo neurale.

Quadruplo test

Integra il tri-test con il dosaggio di inibina A. Ha una sensibilità dell’80% per la sindrome di Down e un 5% di falsi positivi.

Test integrato

Combina i risultati del test combinato e del tri-test, con una sensibilità del 90-97% e un basso numero di falsi positivi (3%).

NIPT (Test del DNA fetale)

Analizza il DNA fetale nel sangue materno a partire dalla 10a settimana. Ha una sensibilità del 99% per la trisomia 21 e del 88.9% per la trisomia 18, con falsi positivi <0.1%. Non è rimborsato dal SSN, eccetto in alcune regioni.

Screening delle emoglobinopatie

Comprende test per individuare varianti emoglobiniche o talassemie, utilizzando metodi come cromatografia liquida, emocromo ed elettroforesi capillare.


Tecniche di diagnosi prenatale

Comprendono test invasivi come villocentesi e amniocentesi, indicati per gravidanze a rischio di anomalie congenite. Entrambi comportano un rischio di aborto dell’1%.

Villocentesi

Eseguita dalla 9a settimana, prevede il prelievo di villi coriali per l’analisi del cariotipo fetale. Il prelievo avviene per via transaddominale o transcervicale, sotto guida ecografica.

Amniocentesi

Eseguita dalla 14a settimana, prevede il prelievo di liquido amniotico per l’analisi cromosomica fetale. Il campione viene prelevato per via transaddominale sotto guida ecografica.

Indicazioni per la diagnosi prenatale:

  • Anomalia cromosomica in una precedente gravidanza

  • Familiarità per malattie genetiche

  • Test combinato ad alto rischio (>1/250) o NIPT positivo

  • Anomalie fetali riscontrate in ecografia


Ecografia morfologica

L’ecografia morfologica fetale, eseguita tra la 19a e la 21a settimana, completa la diagnostica prenatale. Ha una sensibilità del 30-70% e può identificare anomalie congenite. Include lo studio Doppler dell’arteria uterina e la valutazione della lunghezza cervicale per il rischio di preeclampsia e parto pretermine.


Perché effettuare la diagnostica prenatale?

La diagnostica prenatale consente di:

  • Identificare difetti congeniti e pianificare cure prenatali adeguate

  • Ottimizzare l’assistenza al parto

  • Valutare l’opzione di interruzione volontaria di gravidanza in caso di anomalie gravi (Legge 194/78)

Linee guida

Le linee guida per la gravidanza fisiologica consigliano di:

  • Identificare i fattori di rischio per anomalie congenite

  • Offrire screening per la sindrome di Down e le emoglobinopatie

  • Eseguire l’ecografia morfologica tra la 19a e la 21a settimana

Le informazioni devono essere fornite alla gestante, che deciderà in autonomia quali test effettuare, previo consenso informato.

Fonti:

  • Ministero della Salute, Linea guida “Gravidanza fisiologica” (agg. 2011)

  • Ministero della Salute, “Screening del DNA fetale non invasivo (NIPT) in sanità pubblica” (2021)

  • “Test di screening prenatale dei difetti congeniti”, Ministero della Salute (2023)

SHARE

Prof. Martirani Mirko
Medicina della Riproduzione ed Endoscopia Ginecologica
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Tristique nulla aliquet enim tortor at auctor urna. Pulvinar sapien et ligula ullamcorper malesuada proin. Vulputate dignissim suspendisse in est ante in. Sit amet facilisis magna etiam tempor. Facilisis sed odio morbi quis commodo odio aenean sed adipiscing. Tristique senectus et netus et malesuada. Ante in nibh mauris cursus mattis. Augue ut lectus arcu bibendum at varius vel pharetra vel. Tellus mauris a diam maecenas. Turpis in eu mi bibendum neque egestas congue. Nulla facilisi nullam vehicula ipsum a arcu cursus vitae. Quis eleifend quam adipiscing vitae proin sagittis. Libero enim sed faucibus turpis. Cursus in hac habitasse platea dictumst quisque. Neque volutpat ac tincidunt vitae semper quis lectus. Senectus et netus et malesuada fames. Ac odio tempor orci dapibus ultrices. Dictum non consectetur a erat nam at lectus urna. Sed tempus urna et pharetra pharetra massa massa ultricies mi. Dictum varius duis at consectetur lorem donec massa sapien faucibus.
Prof. Castaldo Emanuele
Medicina della Riproduzione ed Endoscopia Ginecologica
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Tristique nulla aliquet enim tortor at auctor urna. Pulvinar sapien et ligula ullamcorper malesuada proin. Vulputate dignissim suspendisse in est ante in. Sit amet facilisis magna etiam tempor. Facilisis sed odio morbi quis commodo odio aenean sed adipiscing. Tristique senectus et netus et malesuada. Ante in nibh mauris cursus mattis. Augue ut lectus arcu bibendum at varius vel pharetra vel. Tellus mauris a diam maecenas. Turpis in eu mi bibendum neque egestas congue. Nulla facilisi nullam vehicula ipsum a arcu cursus vitae. Quis eleifend quam adipiscing vitae proin sagittis. Libero enim sed faucibus turpis. Cursus in hac habitasse platea dictumst quisque. Neque volutpat ac tincidunt vitae semper quis lectus. Senectus et netus et malesuada fames. Ac odio tempor orci dapibus ultrices. Dictum non consectetur a erat nam at lectus urna. Sed tempus urna et pharetra pharetra massa massa ultricies mi. Dictum varius duis at consectetur lorem donec massa sapien faucibus.
Prof. De Rosa Pasquale
Medicina della Riproduzione ed Endoscopia Ginecologica
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Tristique nulla aliquet enim tortor at auctor urna. Pulvinar sapien et ligula ullamcorper malesuada proin. Vulputate dignissim suspendisse in est ante in. Sit amet facilisis magna etiam tempor. Facilisis sed odio morbi quis commodo odio aenean sed adipiscing. Tristique senectus et netus et malesuada. Ante in nibh mauris cursus mattis. Augue ut lectus arcu bibendum at varius vel pharetra vel. Tellus mauris a diam maecenas. Turpis in eu mi bibendum neque egestas congue. Nulla facilisi nullam vehicula ipsum a arcu cursus vitae. Quis eleifend quam adipiscing vitae proin sagittis. Libero enim sed faucibus turpis. Cursus in hac habitasse platea dictumst quisque. Neque volutpat ac tincidunt vitae semper quis lectus. Senectus et netus et malesuada fames. Ac odio tempor orci dapibus ultrices. Dictum non consectetur a erat nam at lectus urna. Sed tempus urna et pharetra pharetra massa massa ultricies mi. Dictum varius duis at consectetur lorem donec massa sapien faucibus.